Ομήρου "Οδύσσεια"

Τραγούδια με θέμα τον Οδυσσέα

Φύλλα Εργασίας

1ο φύλλο εργασίας

ραψωδία α, στίχοι 1 – 25

1η Ενότητα (στίχοι 1 – 13): Το κυρίως προοίμιο: ………………………………………………...

2η Ενότητα (στίχοι 14 – 25): Το προοίμιο της Μούσας: ………………………………………….

1. Ποιος μιλάει στο κυρίως προοίμιο, σε ποιον απευθύνεται και τι ζητάει;

2. Ποιος μιλάει στο δεύτερο προοίμιο και ποιες πληροφορίες μας δίνει;

3. Αν και ο ποιητής δεν ονομάζει τον βασικό πρωταγωνιστή του έπους, οι ακροατές γνωρίζουν ποιος είναι. Με ποιο επίθετο χαρακτηρίζεται; Ποια άλλα στοιχεία τον σκιαγραφούν;

4. α) Πώς χαρακτηρίζονται στους στίχους 9-11 οι σύντροφοι του Οδυσσέα; Ποια είναι η αιτία του χαμού τους;

β) Ποια φαίνεται να είναι η ευθύνη του ανθρώπου για τις πράξεις του;

5. Η Οδύσσεια αρχίζει λίγο πριν από το τέλος των περιπετειών του Οδυσσέα (όταν αυτός βρίσκεται στο νησί της _____________). Πώς ονομάζεται η αφηγηματική τεχνική που χρησιμοποιεί ο ποιητής; Με ποιο τρόπο εξιστορεί τις υπόλοιπες περιπέτειες του ήρωα; Τι κερδίζει το έργο με αυτή την τεχνική;

6. Ποιοι θεοί παρεμβαίνουν και με ποιο τρόπο επηρεάζουν τη ζωή του Οδυσσέα;

_________________________________________________________________________________

2ο φύλλο εργασίας

ραψωδία α, στίχοι 26 – 108

Πρώτο συμβούλιο των θεών στον Όλυμπο – Το διπλό σχέδιο της Αθηνάς

1η Ενότητα (στίχοι: ……………..)

……………………………………………………………………………………………….

2η Ενότητα (στίχοι: ……………..)

……………………………………………………………………………………………….

3η Ενότητα (στίχοι: ……………..)

………………………………………………………………………………………………..

4η Ενότητα (στίχοι: ……………..)

………………………………………………………………………………………………..

5η Ενότητα (στίχοι: ……………..)

……………………………………………………………………………………………….

1. Ποιοι θεοί είναι εχθροί και ποιοι φίλοι του Οδυσσέα και γιατί;

2. Σε τι εξυπηρετεί η απουσία του Ποσειδώνα από τον Όλυμπο;

3. Ποιο παράπονο διατυπώνει ο Δίας στους στίχους 36 – 39 και ποια είναι η άποψή του σχετικά με την αιτία των συμφορών που συμβαίνουν στους θνητούς;

4. Ποιο παράδειγμα χρησιμοποιεί ο Δίας για να στηρίξει την άποψή του σχετικά με την απονομή δικαιοσύνης;

5. Ποια βασική αρχή της Οδύσσειας φαίνεται μέσα από αυτό το παράδειγμα;

6. Το παράδειγμα του Αίγισθου δίνει την αφορμή στην Αθηνά να αναφερθεί στην περίπτωση του Οδυσσέα. Συμπλήρωσε τον πίνακα, ώστε να φανεί η αντιστοιχία ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας των Ατρειδών και στα αντίστοιχα του Οδυσσέα.

Οικογένεια Ατρειδών	Οικογένεια Οδυσσέα
Αγαμέμνονας
Κλυταιμνήστρα
Ορέστης
Αίγισθος

Ποιες σκέψεις γεννιούνται μ΄αυτή την αντιστοιχία;

7. Να περιγράψετε το διπλό σχέδιο της Αθηνάς.

8. Τι είναι ο θεϊκός ανθρωπομορφισμός;

9. Τρόποι με τους οποίους εμφανίζονται οι θεοί στους ανθρώπους:

α) ενανθρώπιση: ………………………………………………………………………………………

β) θεϊκή επιφάνεια: ……………………………………………………………………………………

_________________________________________________________________________________

3ο φύλλο εργασίας

(ραψωδία α, στίχοι 109 – 173)

1η Ενότητα – Σκηνή (στίχοι 109 – 115)

………………………………………………………………………………………………………..

2η Ενότητα – Σκηνή (στίχοι 116 – 142)

………………………………………………………………………………………………………..

3η Ενότητα – Σκηνή (στίχοι 142 – 161)

………………………………………………………………………………………………………..

4η Ενότητα – Σκηνή (στίχοι 162 – 173)

………………………………………………………………………………………………………..

1. Γιατί η Αθηνά βάζει σε άμεση εφαρμογή το δεύτερο μέρος του σχεδίου της;

2. Πώς προετοιμάζεται η Αθηνά για το ταξίδι της στην Ιθάκη και ποιο τρόπο επιλέγει για να εμφανιστεί στον Τηλέμαχο;

3. Όταν η Αθηνά φτάνει στο παλάτι του Οδυσσέα στην Ιθάκη, αντικρίζει τους μνηστήρες και τον Τηλέμαχο.

α) Πώς συμπεριφέρονται οι μνηστήρες; Τι σκέψεις μας δημιουργούνται για το μέλλον τους; (προϊδεασμός)

β) Σε ποια κατάσταση βρίσκεται ο Τηλέμαχος; Πώς νιώθει και τι οραματίζεται; (προοικονομία)

4. Να παρουσιάσετε το τυπικό της φιλοξενίας, όπως φαίνεται στους στίχους αυτής της ενότητας.

5. Για ποιους λόγους ο Τηλέμαχος παίρνει τον ξένο μακριά από τους μνηστήρες;

6. Να εντοπίσετε τα πολιτιστικά στοιχεία που εμφανίζονται σ’ αυτούς τους στίχους.

7. Ποιες αντιθέσεις υπάρχουν σ’ αυτή την ενότητα;

_________________________________________________________________________________

4ο φύλλο εργασίας

(ραψωδία α, στίχοι 174 – 360)

1η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

2η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

3η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

4η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

5η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

6η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

7η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

8η Ενότητα (στίχοι:…………………)

……………………………………………………………………………………………………….

Οι παραπάνω ενότητες, συνδυαζόμενες ανά δύο, αποτελούν 4 ζευγάρια λόγων.

1. α) Γιατί ο Τηλέμαχος στον πρώτο λόγο του προς την Αθηνά – Μέντη παρακάμπτει το τυπικό της φιλοξενίας;

β) Τι πιστεύει ο Τηλέμαχος για τον πατέρα του, σύμφωνα με όσα αναφέρει στον πρώτο λόγο του;

2. α) Τι απαντά ο ξένος στην ερώτηση του Τηλέμαχου σχετικά με την ταυτότητά του και γιατί;

β) Ποια σημαντική πληροφορία δίνει στον Τηλέμαχο σχετικά με την τύχη του Οδυσσέα;

γ) Πώς προσπαθεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Τηλέμαχου;

3. Ποια απάντηση δίνει ο Τηλέμαχος στους στίχους 236 – 244 σχετικά με την ταυτότητά του και πώς δικαιολογείται;

4. Ποιος είναι ο στόχος των ερωτήσεων της Αθηνάς – Μέντη στο δεύτερο λόγο της (στίχοι 246 – 255);

5. α) Στο δεύτερο λόγο του Τηλέμαχου (στίχοι 256 – 279) φαίνεται μια αλλαγή στην άποψή του για την τύχη του πατέρα του. Μπορείτε να την επισημάνετε;

β) Στο δεύτερο λόγο του ο Τηλέμαχος παρουσιάζει στην Αθηνά – Μέντη τα βάσανά του. Μπορείτε να τα επισημάνετε;

6. Ποιες συμβουλές δίνει η Αθηνά – Μέντης στον Τηλέμαχο στο δεύτερο λόγο της (στίχοι 280 – 339);

α)………………………………………………………………………………………………………

β)………………………………………………………………………………………………………

γ)………………………………………………………………………………………………………

δ)………………………………………………………………………………………………………

ε)………………………………………………………………………………………………………

7. Πώς ανταποκρίνεται ο Τηλέμαχος στις συμβουλές της Αθηνάς – Μέντη;

8. Ολοκληρώνεται τελικά σ’ αυτούς τους στίχους το τυπικό της φιλοξενίας;

9. Πώς επιλέγει να φύγει από το παλάτι η θεά Αθηνά και για ποιο λόγο;

10. Η σημασία της επίσκεψης της θεάς Αθηνάς:

1ο ζευγάρι λόγων: Στην απαισιοδοξία του Τηλέμαχου αντιπαρατίθεται η αόριστη αισιοδοξία του “ξένου”.

2ο ζευγάρι λόγων: Η Αθηνά – Μέντης κολακεύει τον Τηλέμαχο για να μπορέσει να τον πείσει.

3ο ζευγάρι λόγων: Η Αθηνά – Μέντης εμψύχωσε τον Τηλέμαχο, ώστε η συγκρατημένη αισιοδοξία του να τον οδηγήσει σε συγκεκριμένες ενέργειες.

4ο ζευγάρι λόγων: Ο Τηλέμαχος, καταλαβαίνοντας ότι συνομίλησε με θεά, ενθαρρύνθηκε και προσηλώθηκες ακόμα περισσότερο στον πατέρα του. Αναλαμβάνει ευθύνες και πρωτοβουλίες. Επομένως το σχέδιο της Αθηνάς πέτυχε.

11. Η αφηγηματική τεχνική που κυριαρχεί σ’ αυτή την ενότητα είναι η ειρωνεία. Να εντοπίσετε τα σημεία στα οποία υπάρχει ειρωνεία.

12. Να βρείτε τυπικά στοιχεία (στίχους, επίθετα) της ενότητας.

13. Ποια πολιτιστικά στοιχεία εμφανίζονται στην ενότητα;

_________________________________________________________________________________

5ο φύλλο εργασίας

(ραψωδία α, στίχοι 361 – 497)

1η Ενότητα (στίχοι: ……………………..)

…………………………………………………………………………………………………………

2η Ενότητα (στίχοι: ……………………..)

…………………………………………………………………………………………………………

3η Ενότητα (στίχοι: ……………………..)

…………………………………………………………………………………………………………

4η Ενότητα (στίχοι: ……………………..)

…………………………………………………………………………………………………………

5η Ενότητα (στίχοι: ……………………..)

…………………………………………………………………………………………………………

6η Ενότητα (στίχοι: ……………………..)

…………………………………………………………………………………………………………

1. Ποιο είναι το νέο πρόσωπο που εμφανίζεται σ΄αυτούς τους στίχους; Για ποιο λόγο και με ποιο τρόπο εμφανίζεται;

2. Να ηθογραφήσετε την Πηνελόπη, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα στοιχεία από το κείμενο.

3. Η απάντηση του Τηλέμαχου προς τη μητέρα του σηματοδοτεί την αλλαγή της συμπεριφοράς του, η οποία οφείλεται στη συνομιλία του με την Αθηνά – Μέντη. Να επισημάνετε αυτή την αλλαγή και να χαρακτηρίσετε τον Τηλέμαχο.

4. Η αλλαγή του Τηλέμαχου φαίνεται και από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τους μνηστήρες. Ποια αντίδραση προκαλεί στον Τηλέμαχο η στάση των μνηστήρων στους στίχους 407 – 409; Να σχολιάσετε τους στίχους 410 – 425.

5. Αφού χαρακτηρίσετε τη γενική συμπεριφορά των μνηστήρων σ΄αυτή την ενότητα, να ηθογραφήσετε τον Αντίνοο και τον Ευρύμαχο.

6. Πώς αντιμετωπίζει ο Τηλέμαχος τον Αντίνοο και τον Ευρύμαχο;

7. Ποια πολιτιστικά στοιχεία εμφανίζονται σ΄αυτή την ενότητα:

α) για τη θέση της γυναίκας;

β) για το ρόλο του αοιδού;

γ) για τον τρόπο απόκτησης των δούλων;

8.Πώς παρουσιάζεται η πολιτική κατάσταση της Ιθάκης;

9. Σε ποιους στίχους εντοπίζετε προοικονομία;

_________________________________________________________________________________

11η ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ (ραψωδία ζ, στίχοι 139 - 259)

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

ΘΕΜΑ: Συνάντηση του Οδυσσέα με τη Ναυσικά στη Σχερία (νησί των Φαιάκων).

ΧΡΟΝΟΣ: 32η ημέρα της Οδύσσειας ΤΟΠΟΣ: Σχερία

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο Οδυσσέας, ναυαγός στη Σχερία (νησί των Φαιάκων) ξυπνάει στην παραλία από τις φωνές των κοριτσιών. (Η βασιλοπούλα Ναυσικά με τις υπηρέτριές της έχουν πάει στο ποτάμι να πλύνουν ρούχα, ύστερα από παρότρυνση της Αθηνάς.) Ενώ οι υπηρέτριες απομακρύνονται τρομαγμένες βλέποντας τον ξένο, η Ναυσικά βρίσκει το θάρρος να μείνει και να συζητήσει μαζί του. Ο Οδυσσέας αποφασίζει να της μιλήσει γονατιστός, από μακριά, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στο λόγο του, ώστε να είναι αποτελεσματικός.

Δομή λόγου του Οδυσσέα	Δομή λόγου της Ναυσικάς
στ. 186 - 206: έκφραση ικεσίας - εγκώμιο της εξωτερικής εμφάνισης της Ναυσικάς	στ. 229: εγκώμιο του Οδυσσέα
στ. 207 - 214: παρουσίαση της δύσκολης κατάστασης στην οποία βρίσκεται	στ.230 - 234: παρηγοριά του Οδυσσέα
στ. 215 - 220: διατύπωση των αιτημάτων του Οδυσσέα	στ. 235 - 238: διαβεβαίωση για ικανοποίηση των αιτημάτων του
στ. 221 - 227: οι ευχές του Οδυσσέα στη Ναυσικά	στ. 239 - 241: πληροφορίες για τον τόπο και την ταυτότητά της

ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Δομή ενός λόγου είναι ο τρόπος σύνδεσης και συνοχής των μερών που τον απαρτίζουν. Κάθε επιλογή του ποιητή υποδηλώνει τη διάθεσή του να υπηρετήσει με συγκεκριμένο τρόπο την αφήγηση.

Θεσμός της ικεσίας: Ικέτης λεγόταν εκείνος που ικέτευε (ζητούσε βοήθεια από κάποιον). Ο ικέτης γονάτιζε μπροστά στον ικετευόμενο. Με τη στάση αυτή έδειχνε την κατωτερότητά του δηλώνοντας ότι δεν αποτελεί απειλή. Ο θεσμός της ικεσίας συνδεόταν στενά με τη θρησκεία, καθώς θεωρούνταν ότι ο Δίας προστάτευε τους ικέτες.Ο θεσμός της ικεσίας

ΕΡΓΑΣΙΕΣ

1. Ποιος είναι ο σκοπός του ικετευτικού λόγου του Οδυσσέα; Νομίζετε ότι τον πετυχαίνει; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, αναφέροντας τα συναισθήματα που προκαλεί στη Ναυσικά καθένα από τα μέρη του λόγου του.

2. Αφού μελετήσετε τους δύο λόγους, να χαρακτηρίσετε τον Οδυσσέα και τη Ναυσικά.
3. .Η Ναυσικά είναι ένα πρόσωπο-βοηθός στην πολύχρονη περιπέτεια του Οδυσσέα. Ποιά άλλα πρόσωπα-βοηθούς έχουμε συναντήσει μέχρι τώρα; Αντίθετα, ποιά πρόσωπα δυσκόλεψαν το ταξίδι του Οδυσσέα;

4. Όσοι έχετε ενδιαφέρον και κλίση στη ζωγραφική και σας εμπνέει η σκηνή αυτή ,

μπορείτε να τη ζωγραφίσετε .

Σχετικές κινηματογραφικές ταινίες:

https://www.youtube.com/watch?v=nuqRlI2qeQQ Είναι η ιστορική ταινία ‘’Ulysses’’ με τον Kirk Douglas, του 1954. Η συνάντηση με τη Ναυσικά είναι στη 1 ώρα και 17 λεπτά.

https://www.youtube.com/watch?v=2paSWX2hdNI Και η ωραία ‘’Odyssey’’ του 1997 (trailer)